Gasten vallen op...

Komt het door de malariatabletten? Ligt het aan het klimaat? Ben ik in deze vakantie inmiddels helemaal uitgerust? Zijn we zó langdurig blootgesteld aan vroege oproepen tot gebed vanaf de moskeeën dat we wakker worden als die in alle vroegte niet klinken? Hoe het ook zij: ik ben weer vroeg wakker: rond half vijf. Ik check op Rieneke's smartphone (zij heeft een dual-simm en dus de Indonesische simkaart met mobiel internet aan boord...) het nieuws. "Oranje met voorsprong de rust in", lees ik op Teletekst. Da's waar ook, helemaal niet meer aan gedacht: Nederland speelt op dit moment de troostfinale. Zou ik misschien onbewust toch dáár wakker van geworden zijn? ;-)
Ik lees op m'n e-reader eindelijk het boek van Joke Verweerd uit, geschreven in opdracht van de GZB: Retour Rantepao. Het loopt gelukkig allemaal goed af. Belangrijk thema in het boek lijkt me, dat mensen uit goede bedoelingen (liefde) elkaar zo dikwijls sparen, maar elkaar ondertussen juist zó gevangen houden en elkaar (de openingen naar) de nieuwe toekomst onthouden waar iedereen naar verlangt.
Ook Rieneke is vroeg wakker, na de douche en alles wat daarbij komt kijken gaan we op deze vroege ochtend aan het water zitten. Heerlijk rustig: alle discogeluiden in de omgeving zijn al lang verstomd... We lezen wat en maken foto's - ochtendlicht is zó mooi!
Tijdens het ontbijt zetten we de strategie voor deze dag uit. Eerste prioriteit: in de buurt een protestantse kerkdienst bezoeken. Gisteren konden de mensen van Homestay Bagus Bay ons niet verder helpen. De jongen die volgens zeggen het beste op de hoogte is van de locale situatie wist eigenlijk alleen te vertellen dat er op het eiland veel kerken zijn en dat je daar meestal binnen kunt lopen op momenten dat je dat wilt. Dat we een kerkdienst zouden willen bijwonen, dat konden we hem niet duidelijk maken. Dat kan natuurlijk aan ons liggen, maar voorlopig houd ik het erop dat het aan zijn referentiekader ligt...
Op onze tocht met de scooter zijn we gisteren langs veel kerken gekomen, dus op zich moet het geen probleem zijn om er een te vinden. We besluiten om bij de overbuurvrouw twee mountainbikes te huren. Dat kan. Zij vraagt 60.000 roepia, maar we herinneren haar er aan dat ze ons gisteren ook al als klant had en dat we elders maar 50.000 roepia betaalden (hetgeen ook zo was, maar pas nadat we hadden afgedongen). Ze gaat overstag, dus we betalen voor beide mountainbikes tezamen iets meer dan drie euro.
We zijn nog geen tien minuten onderweg, of we staan bij de kerk van de HKBP (Huria Kristen Batak Protestan) van Tuk Tuk. Deze kerk vierde in 2011, zo blijkt uit een gedenksteen boven de ingang van de kerk, haar 150-jarig jubileum. De kerk is open, er zijn een paar mensen. Is de kerkdienst al achter de rug, of ligt de aanvangstijd nog vóór ons? Iemand bij de ingang van de kerk - een kerkenraadslid, blijkt even later - kan zich in het Engels een beetje redden en vertelt dat de dienst om 10.00 uur begint. Zijn we dus veel te vroeg: het is kwart over negen. Maar we vermaken ons in tussentijd best. We bekijken het schoolgebouw naast de kerk. Al gauw komt er uit het huis naast de school een man naar ons toe lopen. Hij praat gebrekkig Engels, maar doet enorm zijn best. Hij vertelt dat zijn vrouw op deze school onderwijzeres is en dat ze daarom in dit huis naast de school wonen. Onze vraag of deze school bij de kerk hoort (de school staat immers pal náást de kerk) begrijpt hij aanvankelijk niet, maar tenslotte wel: dat blijkt niet het geval.
Als we weer naar de kerk zijn gelopen, praten we nog even verder met de man bij de ingang. Hij vertelt dat er normaliter 200 mensen in de kerk komen, maar hij verwacht dat dat er vandaag wel minder zullen zijn: voor de jongeren van 16 tot 20 jaar is er in Ambarita gisteren en vandaag een groot festival van de kerk, voor alle jongeren uit die leeftijdsgroep op het eiland. Daar kunnen we later vandaag gerust naar toe, voegt hij er aan toe. Hebben we daar gisteren al iets van gehoord of gezien? We hebben toen met onze scooter namelijk even gestopt bij een festival. Het was een muziekfestival, dachten we, maar misschien wel het festival waar deze man het over heeft?
Als we in de kerk gaan zitten, zit er verder nog bijna niemand. Iemand oefent op het orgel - wat klank betreft een kruising tussen een harmonium en een elektronisch orgel uit de jaren zestig.
Tegen tienen begint de kerk gevuld te raken. Iedereen is op z'n paasbest gekleed. Vooral de vrouwen - zo is onze inschatting - in meer traditionele Batak-kleding. Zij zitten trouwens allemaal rechts, de mannen links. In het middelste vak zitten voorin mannen, in de achterste helft vrouwen. Kinderen zitten overal tussen door. Rieneke zit samen met mij (zo voelt het tenminste) in het vak voor de mannen. Maar goed, weten wij veel. Bovendien heeft de man bij de ingang ons zelf deze plaats gewezen...
We zien twee meisjes binnenkomen die gisteravond ook in de dansgroep meededen. We hopen ook het oude mannetje hier te zien, maar die vlieger gaat niet op. Wel komt tot onze verrassing ook onze overbuurvrouw binnen, van wie we gisteren de scooters en vandaag de mountainbikes huurden. Geen idee of ze ons opmerkt...
Anders dan vorige week in Pugungraharjo groeten mensen elkaar vóór de dienst niet of nauwelijks.
Enkele minuten voordat de dienst zou moeten beginnen horen we dat er in de consistorie gezongen wordt. Blijkbaar zingt de kerkenraad voordat de dienst begint samen een lied ter voorbereiding op de dienst. Is dat hun consistoriegebed?
Als de kerkdienst begint komen naast de kerkenraad vier mannen binnen in een wit liturgisch gewaad. Wie is nu de dominee, de pendeta?
Als de kerkenraad binnen is horen we opeens een kerkklok - heel luid, hij slaat maar even. De gewoonte om vóór de kerkdienst een klok te luiden kennen ze hier volgens mij niet. Het korte slaan van de klok markeert - zo begrijp ik dat tenminste - het begin van de dienst.
Terwijl de voorganger zijn eerste woorden spreekt, hoor ik een kip kakelen. Het lijkt wel of die zich bij de ingang bevindt, zo luid klinkt het. De mensen hier zijn het gewend, ze horen het waarschijnlijk niet eens meer...
Zeker de eerste liederen zingen we op bekende melodieën, zoals: "Dankt, dankt nu allen God" en "Wat God doet dat is welgedaan". Het voorspel Is bij ieder lied voorspelbaar: de organist speelt de eerste regel een keer voor en dan zet de gemeente in.
Mooi en verrassend is het duet, dat tussen de gebeden door opeens (a capella) wordt aangeheven door twee vrouwen die prachtig kunnen zingen. De melodie van het lied dat ze zingen is bekend: "Ik zie een poort wijd open staan." Terwijl de beide vrouwen zingen, luistert iedereen in gebedshouding.
Dan is de eerste Schriftlezing aan de beurt: Psalm 65:2-14. De voorganger begint de lezing. Daarna lezen alle mannen in de kerk hardop een vers, terwijl het volgende vers door de vrouwen wordt gelezen, waarna ook alle kinderen/jongeren een vers voor hun rekening nemen. Dan herhaalt het stramien zich: voorganger - mannen - vrouwen - kinderen. Het laatste vers wordt door iedereen tegelijk hardop voorgelezen. Deze aanpak veronderstelt dat iedereen een Bijbel bij zich heeft, en dat is dan ook het geval. Het ontroert me, al versta ik er niets van. Wat mij betreft mogen we dat in Nederland zó van hen overnemen...
Bij het zingen valt op dat iedereen bijna altijd gaat staan als het laatste couplet van een bepaald lied wordt ingezet. Vóór me zit een man die enthousiast zingt en voortdurend met het ritme mee zit te trommelen.
Vervolgens is het 'koortijd'. Het koor van de kerk zingt eerst gezamenlijk (mannen + vrouwen), daarna zonder de mannen. Het koor zingt met de rug naar de gemeente toe. Dat heeft als voordeel, dat de voorganger alles goed kan zien en horen... ;-)
Daarna (wat een wonderlijk moment!) leest het kerkenraadslid dat we bij de ingang van de kerk spraken de mededelingen voor. Een hele rits!
Op al zulke momenten staat de voorganger stokstijf vóór ons, - alsof hij een standbeeld is....
Een jonge vrouw komt naar voren en doet een gebed. Ik versta weinig woorden, maar in elke zin valt het woord Tuhan, Heer.
Daarna zingt het kerkkoor nog een lied zonder de vrouwen - alleen de mannen dus.
Vervolgens is het tijd voor de collecte. Er worden er twee gehouden, terwijl wij zingen. Twee van de vier mannen in witte liturgische kleding blijken die te dragen omdat ze collectant zijn. Dat moet dus in het geheel van de dienst wel een belangrijk moment zijn...
De collectezakken worden naar achteren doorgegeven. Achter ons zitten een paar jochies (die af en toe héél hard zingen). Rieneke ziet dat ze het niet kunnen laten om in de collectezak te kijken om te zien hoeveel wij er in hebben gestopt. Ze gniffelen. We deden er elk telkens IDR 50.000 in, zo'n EUR 3,50...
Na de collecten volgt er een gebed, door een andere voorganger vanaf de vrij hoge kansel uitgesproken.
Eindelijk is het dan tijd voor de belangrijkste Schriftlezing, die uit het Nieuwe Testament: Mattheüs 13:1-9, 18-23. Ook deze lezing is een interactie tussen voorganger en gemeente, maar dit keer wordt de gemeente niet opgesplitst (mannen, vrouwen, kinderen): de voorganger leest het ene vers, de gehele gemeente het andere.
Daarna komt een van de gemeenteleden naar voren. Hij spreekt in het Engels en dankt ons "for joining the service", vertelt dat de preek over Mattheüs 13 gaat en leest speciaal voor ons dit gedeelte nog een keer in het Engels voor. Wat gaaf!
Daarna begint de preek. Het is dan inmiddels vijf voor elf. Tijdens de preek valt me pas op hoe hard en ongemakkelijk de banken zijn...
De preek duurt ongeveer een half uur, maar daarna is de dienst vrij snel afgelopen. Als iedereen de kerk verlaat, blijven de meeste vrouwen zitten. Zij zullen nog wel een of ander programma hebben, vermoeden we...
We besluiten na de kerkdienst door te fietsen naar Ambarita, ongeveer vijf kilometer van hier. We hebben de mountainbikes nu toch, en we zijn wel benieuwd of we in dat dorpje iets mee kunnen maken van het jongerenfestival waar het kerkenraadslid in de kerk het over had. Ambarita is niet groot, als we op het geluid afgaan, vinden we het snel. Het festival wordt buiten gehouden, op het terrein vóór het kerkgebouw. Boven het podium hangt een groot spandoek: "Feest van geestelijke bewustwording (opwekking)", bedoeld om de jonge generatie in lijn met Kolossenzen 4:2-6 op te bouwen en toe te rusten. Het feest beslaat twee dagen (zaterdag en zondag) en op het programma staan in elk geval een culturele avond, een seminar over aids, en een korenwedstrijd.
Vooraan zitten de jongeren, achterin ook ouderen. We willen wat kunnen zien, dus gaan toch maar brutaalweg wat naar voren, bij de jongeren staan. Vooraan zingt een koor onder begeleiding van een band. "Best swingend", zegt Rieneke tegen me, en ze wiegt wat heen en weer. Ze heeft er geen rekening mee gehouden dat we hier helemaal uit de toon vallen en dus erg bekeken worden. Al maakt Rieneke maar een paar swingende beweging, (uitsluitend voor mij bedoeld), achter ons staan meteen een paar jongeren al joelend op en beginnen met de muziek mee te swingen en ze willen dat Rieneke met hen mee doet. Rieneke heeft zelf eerst helemaal niet door wat ze teweeg brengt, maar er is geen ontkomen meer aan... En zo staat ze opeens tussen enthousiaste Indonesische jongeren te deinen op de muziek. Ze vinden het prachtig!
Een wat oudere man houdt een preek of zo. We verstaan af en toe een woord, maar we begrijpen hem natuurlijk niet. Wel horen we dat de spreker op een gegeven moment de woorden 'Amsterdam' en 'prostitutie' in één verband noemt, met een opgeheven vinger...
Na verloop van tijd vertrekken we weer en fietsen we op ons gemak terug naar Homestay Bagus Bay. We eten en drinken wat, praten na en besluiten om Berastagi uit ons programma te schrappen en tot dinsdagochtend hier te blijven. Dat betekent dat we in onze vakantie geen van de vulkanen van dichtbij hebben bekeken. Als we tijd van leven krijgen, moeten we dat later nog maar eens doen...